Sommige geneesmiddelen kunnen (ernstige) huidreacties veroorzaken bij blootstelling aan uv-licht (afkomstig van de zon of van een kunstmatige bron). Het FAGG vestigt de aandacht op de verschillende vormen van lichtovergevoeligheid, op welke veel gebruikte geneesmiddelen een verhoogd risico hebben, op de meldingen die het FAGG ontving en op een aantal voorzorgsmaatregelen.
Lichtovergevoeligheid of fotosensibiliteit
Sommige geneesmiddelen verhogen de gevoeligheid van de huid voor uv-licht (afkomstig van de zon of van een kunstmatige bron zoals zonnebanken of sterke halogeenlampen). Die geneesmiddelen noemen we fotosensibiliserende geneesmiddelen en kunnen zo aanleiding geven tot fotodermatosen. Dat zijn huidaandoeningen die worden veroorzaakt of versterkt door uv-licht.
Fotosensibilisatie kan verlopen via twee mechanismen: fototoxische en fotoallergische reacties. Soms kan eenzelfde geneesmiddel zowel fototoxische als fotoallergische reacties uitlokken.
Fototoxische of niet-allergische reactie
- Dit komt vaker voor dan fotoallergische reacties en lijkt op ernstige zonnebrand met eventuele blaasvorming.
- Deze reactie treedt snel op na blootstelling en beperkt zich meestal tot de blootgestelde huid.
- Het gaat om een versterkte reactie van de huid door de interactie van de fotosensibilisator en licht die leidt tot directe schade.
- De reactie is dosisafhankelijk. Bij doeltreffende bescherming tegen de zon of de uv-stralen kan het geneesmiddel opnieuw worden gebruikt.
- Wanneer het geneesmiddel niet meer wordt genomen, treden de huidletsels bij vernieuwde blootstelling aan zonlicht of uv-stralen niet opnieuw op.
Fotoallergische reactie:
- Dit komt minder vaak voor en treedt trager op, na herhaald of langdurig gebruik van de geneesmiddelen. Dit maakt het vaak moeilijker om het verband met het product te leggen.
- Deze reactie kan enkele dagen (tot weken) na blootstelling optreden en kan zich uitbreiden naar niet-blootgestelde huidgebieden.
- Het gaat om een immuunreactie die pas tot uiting komt als er licht op de huid komt.
- Er zijn verschillende huidreacties mogelijk waaronder eczeemachtige huiduitslag of huiduitslag met blaasjes.
- In zeldzame gevallen kan het zonlicht alleen, buiten elke inname van het geneesmiddel recidieven veroorzaken.
Over welke geneesmiddelen gaat het?
De lijst van geneesmiddelen die niet samengaan met zon, is lang. Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven van veel gebruikte geneesmiddelen. Lichtovergevoeligheid is zowel mogelijk na systemische toediening, als na lokale toepassing.
- Antibiotica (zoals tetracyclines – doxycycline meer dan minocycline en chinolonen).
- Antidiabetica (zoals hypoglykemiërende sulfamiden).
- Antimycotica (zoals Itraconazol, voriconazol en recent posaconazol).
- Psychofarmaca (zoals fenothiazine, carbamazepine, fluoxetine en Sint-Janskruid).
- NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire middelen of ontsekingsremmers, systemisch (waarschijnlijk vooral piroxicam) en lokaal (waarschijnlijk vooral ketoprofen gel)).
- Immunomodulerende medicatie (zoals tacrolimus en pimecrolimus).
- Cardiovasculaire geneesmiddelen (zoals amiodaron, fibraten, thiazidediuretica en lisdiuretica).
- Geneesmiddelen voor osteo-articulaire aandoeningen (zoals methotrexaat).
- Geneesmiddelen tegen acne (zoals retinoïden).
In de bijsluiter en de samenvatting van de kenmerken van het product (SKP) van het geneesmiddel staat altijd duidelijk vermeld wanneer het geneesmiddel dergelijke huidreacties kan veroorzaken.
Voorzorgsmaatregelen
- Vermijd directe zon tussen 12 en 16 uur, wanneer de zonnestralen het felst zijn. Houd er rekening mee dat zonnestralen sterker reflecteren op water, sneeuw en zand.
- Gebruik een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor. Dit is wel niet altijd voldoende om fotosensibiliteit te voorkomen.
- Draag beschermende kledij met lange mouwen (bijvoorbeeld een T-shirt met lange mouwen en een lange broek), een zonnebril en eventueel een hoed met een brede rand.
- Overweeg alternatieve geneesmiddelen wanneer mogelijk.
- Gebruik verschillende fotosensibiliserende geneesmiddelen moet worden vermeden omdat dit het risico op een fotodermatose verhoogt.
- Artsen en apothekers waarschuwen patiënten best voor het risico van blootstelling aan zonlicht en intensief kunstlicht, zoals zonnebanken, sterke halogeenlampen, felle lampen in operatiekamers en in tandartsenpraktijken.
- Bij optreden van tekenen van fotodermatose wordt geadviseerd het verdachte geneesmiddel direct te stoppen, in overleg met de voorschrijvende arts.
BRON: www.fagg-afmps.be
